Hồi ký Thơ phổ nhạc

Trong kho tàng Truyện Nôm khuyết danh , tôi thấy Truyện Trê Cóc được cụ Ưu Thiên Bùi Kỷ (Ngưòi dịch truyện Tam Quốc của Tàu từ đầu thế kỷ 20 ra Quốc văn) , khảo tả, chú giải , hiệu đính cực kỳ công phu , Cuốn sách do Nhà xuất bản Tân Việt Sài Gòn ( sáng lập năm 1937) in xong 15-8-1950 . Cuốn sách chỉ vẻn vẹn 42 trang , nhưng đã hàm chứa một kiến thức uyên bác, một cung cách làm việc nghiêm túc mẫu mực . Qua đó để lại cho các nhà biên dich Hán Nôm một công nghệ chuẩn xác khi làm sách Hán Nôm ra quốc ngữ. Cuốn sách Truyện Trê Cóc là loại sách Cổ văn Việt Nam, Vô Danh Thị . Phần đầu sách do Lệ Thần Trần Trọng Kim viết mở đầu với tựa đề : " Hiệu đính các Truyện Nôm Cổ" . Lệ Thần Trần Trọng Kim cho rằng : " Các truyện Nôm của ta kể ra cũng khá nhiều , nhưng nhiều truyện nhất là những truyện cũ , cũng có người không biết , không để ý đến , cũng có người xem truyện Kiều , rồi cho hết thẩy các truyện cũ là quê mùa , không đáng xem , coi thường không buốn đọc nữa , bởi vậy những truyện ấy , hầu như là bỏ rơi vậy. Chúng tôi xét ra có nhiều truyện cổ , không phải là không có giá trị ,văn không phải toàn một vẻ chất phác như người ta tưởng lầm , nhiều câu , nhiều đoạn văn rất hay , ý rất sâu xa,nếu bỏ mất đi, thì bao nhiêu những áng văn chương cổ một ngày một tiêu diệt mất,thì thật đáng tiếc. Bởi vậy chúng tôi muốn bảo- tồn lấy những di-sản quý- hoá của tổ- tiên để lại , và sưu tầm những bản truyện hoặc in , hoặc chép bằng chữ Nôm , lấy bản cũ nhất là chuẩn- đích đem đối- chiếu với các bản khác , so- sánh từng chữ từng câu , đính chính lịa rồi chú thích rành- mạch , để khỏi sai- lầm . Khi đã hiệu- đính , chú- thích xong , đem ra cùng nhau thảo -luận đính- chính rồi mới ấn- định xuất - bản . Hiện thời chúng tôi đã đính- chính xong bốn truyện Ngụ Ngôn là : truyện Trê Cóc , Như vậy qua ý kiến của Lệ Thần Trần Trọng Kim (người cùng hiệu đính Truyện Kiều với Bùi Kỷ) , chúng tôi thiển nghĩ hậu WTO , đọc vẫn còn nguyên vẹn 100% giá trị. Loại sách Truyện Nôm ( nhất là đã được dịch ra Quốc ngữ ) là một phần di sản văn hoá quý báu mà Tiền Nhân để lại , cần phải được tiếp tục nhiều thế hệ gìn gữ và bảo tồn. Nó sẽ góp phần linh nghiệm giữ Hồn Việt mãi mãi. Tiếp theo là phần Hiệu đính của ưu Thiên Bùi Kỷ .Công trình hiệu đính của Cụ có các phần : Giống nào giống ấy tranh-dành làm chi . Cụ lập luận tiếp : Thuyết trên này không phải không có sở kiến . Son ý tôi muốn hãy để thuyết ấy làm một điều khuyết- nghi , sau này nếu có đủ tài liệu , ta sẽ bàn lại. Rõ ràng thái độ của Cụ rất thận trong khi tiếp cận sách cổ, nước ta bị giặc ngoại xâmđốt phá , đục bia , chiếm giữ kho sách cổ Hán Nôm, do vậy khó mà tìm đựoc tên tác giả. Mặt khác nhiều tác giả sợ bị nhà chức trách đương thời ( nhất là vào thời "Vua Lê Chúa Trịnh"trả thù dã man tàn khốc "tru di tam tộc " , do vậy phải "mai danh ẩn tích", có lẽ đấy cũng là một nguyên nhân làm cho nhiều Truyện Nôm mai mãi sẽ khuyết danh ? Cụ cho rằng Dân phải chịu khổ đủ đường khổ cực , phần nhiều vì ngu , ngu mới hay phạm vào tội lỗi , cho nên mới có câu: Trê kia là đứa ngu -si Chẳng qua tham dại biết gì nông sâu Và Cụ cũng cho rằng Sự tham nhũng của bọn nha lại và lệ -đinh Sự này có lẽ là môt tập quán đã lâu, và công nhiên không kiêng -kỵ gì trong lúc thừa- hành công vụ , cho nên có câu : Song bên lý có bên tình Liệu sao các việc thoả tình người ta . Lại có câu: Chẳng qua hối lộ đã nhiều Cho nên mới nói mè-nheo những lời Cụ còn cho rằng Trong quan hệ khi xử kiện , phần thì tình lý phức-tạp , phần thì thường bị kẻ tả hữu ủng-tế ngay những vị quan rất công minh liêm chính , mà hơi sơ ý một chút , cũng bị sai lầm . Cụ nhắn nhủ hậu thế : " Tác giả muốn mượn một tập văn ngụ ngôn, đem ba điều này để cảnh -tỉnh những bậc học-thức trong nước, bình nhật nên lưu tâm đến dân tình lưọi bênh,đến khi có quyền bính trong tay , nên hết lòng giúp nước , cốt làm thế nào cho lại trị dân an . Đó là cái tinh thần chân tình trong nên cổ - học ,hàm -súc ở uốn sách này biết bao nhiêu là ý tứ , ta không nên cho là một truyên mua vui, mà sao nhãng không thể nhận kỹ việc này. Phần này từ trang 9 đến trang 18 , nhưng là " Khuôn vàng thước ngọc" cho độc giả đọc sách và cũng là cho những ai muốn tìm hiểu vốn cổ dân tộc .